PAST: Zadkine aan zee

Wie kent hem niet, die bronzen figuur in Rotterdam met dat gat in zijn lijf? ‘Jan Gat’ wordt hij genoemd, of ook wel ‘Jan met de handjes’. De verwoeste stad, zoals het beeld eigenlijk heet, wordt wereldwijd gezien als een van de meest indrukwekkende monumenten voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het is zelfs zo beroemd dat velen óók – en dat is uitzonderlijk voor een beeld in de openbare ruimte – de naam van de maker kennen: Zadkine. Maar wie was Zadkine? En wat heeft hij nog meer gemaakt? De tentoonstelling ‘Zadkine aan Zee’ geeft een uitgebreid overzicht van het oeuvre van deze Parijse meester van het modernisme, die samen met collega-kunstenaars als Picasso, Brancusi en Lipchitz voorgoed het gezicht van de westerse beeldhouwkunst veranderde. Speciale aandacht is er voor Zadkine’s innige band met Nederland, waar zijn verzamelaars en opdrachtgevers vaak ook zijn vrienden waren.

Ossip Zadkine (1888-1967) wordt gerekend tot de belangrijkste beeldhouwers van de twintigste eeuw. Geboren in Vitebsk in Wit-Rusland vestigde hij zich in 1910 in Parijs. Daar leerde hij de moderne kunst kennen, waaraan hij vanaf 1911 zelf een bijdrage ging leveren met primitivistische sculpturen in steen en hout. Onder invloed van het kubisme ontwikkelde hij begin jaren twintig een geheel eigen stijl, die gedurende de jaren dertig steeds dynamischer en barokker werd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef Zadkine in ballingschap in de Verenigde Staten, waar zijn reputatie alleen maar groeide. Zijn expressieve beelden van na 1945 laten de veerkracht zien waarmee hij aan de nieuwe idealen van het Europa van de wederopbouw een unieke en dwingende vorm wist te geven.

Zadkine was een zeer originele kunstenaar, met een heldere persoonlijke visie, waarin de onlosmakelijke band tussen mens en natuur centraal staat. Hij vertolkte daarmee de rol van Orpheus, de mythologische dichter die met zijn kunst het kwaad in de wereld op afstand wist te houden. Precies die betekenis kende Zadkine, die twee wereldoorlogen meemaakte, ook aan zijn eigen kunst toe. De tentoonstelling in Beelden aan Zee legt voor het eerst de focus op deze ideologische motivatie van de beeldhouwer. Het vermogen van Zadkine om zichzelf steeds opnieuw uit te vinden, om steeds met nieuwe vormen te reageren op de veranderende wereld om hem heen, kenmerkt hem als een van de grootste kunstenaars van zijn tijd.